आवर्तः ३५३ – आत्मा सङ्घातस्य *१साक्षी

शिष्यकृतप्रथमप्रश्नस्य गुरुरेवमुत्तरमाह – ‘त्वं सच्चिदानन्दस्वरूपोऽसि’ इति। अनेन *१ ‘देहाद्भिन्नस्त्वम्’ इत्युक्तं भवति। देहो सद्रूपो जडरूपो दुःखरूपश्चास्ति। आत्मा तु तद्विलक्षणः सच्चिदानन्दरूपः।

त्वं कर्ता भोक्ता च न भवसि। (१) यस्य दुःखमस्ति स दुःखनिवृत्तये सुखप्राप्तये च कर्म करोति, अतः स कर्ता इत्युच्यते। (२) त्वयि दुःखाभावात् दुःखनिवृत्तये न त्वं कर्मकर्ता भवसि। (३) त्वमानन्दस्वरूपोऽसि, अतः सुखप्राप्तये च त्वं न कर्मकर्ता भवसि। (४) यः कर्ता भवति स एव भोक्तापि भवति। त्वं न कर्ता अतो भोक्तापि त्वं न भवसि। धर्माधर्मजनकशुभाशुभकर्मकर्ता तत्फलसुखदुःखभोक्ता स्थूलसूक्ष्मसङ्घातो न त्वम्। त्वं तु सङ्घातस्य साक्षी।