ॐ गुरुपरमात्मने नमः
- १४-३८ साधनचतुष्टयनिरूपणम्
- १५-३२ अधिकारिनिरूपणम्
आवर्तः २० – मुमुक्षा
मुमुक्षा नाम – स्वस्वरूपभूतब्रह्मावाप्तिरनर्थनिवृत्तिश्च मोक्ष इति, तस्मिन् *१ तीव्रतरेच्छा॥
mokṣa is obtaining one’s own svarūpa (brahma), and the removal of all anarthas. mumukṣā is great desire for it.
*१. यथा बुभुक्षितस्यानन्यचित्ततया अन्नपानादिसंपिपादयिषा, यथाऽग्निना दग्धस्य तच्छान्त्यर्थं जलाशयान्वेषणं, एवं संसारतापत्रयपरिवेष्टितस्य ततो मुमुक्षायामनन्यचित्ततया तदैकाग्र्यमेव तत्र तीव्रता। ‘प्रयोजनमनुद्दिश्य न मन्दोऽपि प्रवर्तते’ इति न्यायेन मोक्षरूपफले मन्देच्छाभावे निष्कामकर्मानुष्ठाने न कस्यचित्प्रवृत्तिः स्यात्। अतो मन्दमुमुक्षया सकलेतरसाधनेभ्यः प्रथमतो भाव्यम्। तदानीं सा न तीव्रा स्यात्। सिद्धेषु त्वितरसाधनेषु सा तीव्रा भवेत्। सैव तीव्रेच्छा श्रवणादिप्रवृत्तौ निदानम्।
Just as a hungry person thinks of food and drink alone; and just as someone on fire thinks of extinguishing it alone; in the same way, one burnt by the pain of samsāra is interested in mokṣa alone. This focus is tīvratā.
Without some desire for mokṣa, no one will engage in niṣkāma karma. Thus, this desire is the first step for all the other sādhanas. At first, it is not strong. As the other sādhanas becomes well established, it becomes strong. This tīvra icchā is the cause of engaging in śravaṇa etc.
