“अहं न जाने” इति अनुभवस्य विषयः अज्ञानम्। तत् प्रकाशयति चैतन्यम्। “अज्ञानं अस्ति, भाति, अज्ञस्य प्रियः” इत्येवं अज्ञाने अनुस्यूतं अस्तिभातिप्रियंरूपं ब्रह्मचैतन्यं भासते। अज्ञानं ब्रह्मचैतन्ये आश्रितम्। ब्रह्मचैतन्यं अज्ञानस्य अपेक्षया सूक्ष्मं व्यापकं च। अथवा – अज्ञानं मनसः अगोचरं, परन्तु “अहं न जाने” इति अनुभवलिङ्गेन अनुमीयते। ब्रह्मचैतन्यं स्वयंप्रकाशरूपं कस्यापि प्रमाणस्य अविषयः। शरीरे एकत्र तिलसमाकारवत् ब्रह्मणः एकदेशे अज्ञानं स्थितम्। अवशेषः ब्रह्म शुद्धस्वप्रकाशः इति श्रुतिप्रसिद्धिः। एवं ब्रह्मचैतन्यं अज्ञानस्य अपेक्षया सूक्ष्मं व्यापकं च। अनया रीत्या सामान्यचैतन्यरूपं ब्रह्मणः सर्वप्रपञ्चस्य अपेक्षया अतिसूक्ष्मः व्यापकश्च।