ॐ गुरुपरमात्मने नमः
3.46.3
आकाशस्य पञ्चतत्त्वानि प्रकारान्तरेण
केषुचित् ग्रन्थेषु आकाशस्य पञ्चतत्त्वानि – शिरोदेशगताकाशः, कण्ठदेशगताकाशः, हॄदयदेशगताकाशः, उदरदेशगताकाशः, कटिदेशगताशाशश्च पञ्चतत्त्वानि।
शिरोदेशगताकाशः आकाशस्य मुख्यभागः। स च अनाहतशब्दस्य आश्रयः। कण्ठदेशगताकाशः वायोः भागः। श्वासप्रश्वासस्य आश्रयः। हृदयदेशगताकाशः तेजोः भागः। स च पित्तस्य आश्रयः। उदरदेशगताकाशः जलस्य भागः। स च पीतस्य जलस्य आश्रयः। कटिदेशगताकाशः पृथिव्याः भागः। स च गन्धस्य आश्रयः।
अस्मिन् पक्षे कामक्रोधादय न स्थूलदेहस्य तत्त्वानि, किन्तु लिङ्गदेहस्य धर्माः। ग्रन्थान्तरैः कामादयः लिङ्गदेहस्य मुख्यधर्माः। स्थूलदेशे जलपूरितघटस्य शीतलता इव ते स्थूलदेहस्यापि गौणधर्मा एव।
what are the 5 parts of ākāśa (alternate view)
In some texts, the 5 tattvas of ākāśa are given as the space for the head, neck, heart, stomach and hips respectively.
In this model, the main part of ākāśa is the space for the head, in which the anāhata sound is located. The vāyu part is the space for the neck with breath located there. The tejas part is the space for the heart where pitta is located. The jala part is the space for the stomach where water that is drunk is located. And the pr̥thivī part is the space for the waist where smell is located.
In this model, kāma, krodha etc are not tattvas that belong to the sthūla deha, but are instead dharmas of the liñga deha. In other texts, kāma etc are the main dharmas of the liñga deha. Just as pot filled with cool water becomes cool, these are secondarily dharmas of the sthūla deha.