ॐ गुरुपरमात्मने नमः

8.3: जीवन्मुक्तः

एवं वेदान्तवाक्यैः सद्गुरूपदेशेन सर्वेष्वपि भूतेषु येषां ब्रह्मबुद्धिरुत्पन्ना ते जीवन्मुक्ता इत्युच्यन्ते।

जीवन्मुक्तः कः? यथा देहोऽहं पुरुषोऽहं ब्राह्मणोऽहं शूद्रोऽहमस्मीति दृढनिश्चयस्तथा नाहं ब्राह्मणो न शूद्रो न पुरुषः किन्त्वसंगः सच्चिदानन्दस्वरूपः प्रकाशरूपः सर्वान्तर्यामी चिदाकाशरूपोऽहमस्मीति दृढनिश्चयरूपापरोक्षज्ञानवान्॥ ब्रह्मैवाहमस्मीत्यपरोक्षज्ञानेन निखिलकर्मबन्धविनिर्मुक्तो जीवन्मुक्तः।

jīvan mukta

One who, through the upadeśa of the vedānta vākyas from a sadguru, has brahma-buddhi in all is a jīvan mukta.

Who is a jīvan mukta? Just as one says, “I am a deha”, “I am a puruṣa”, “I am a brāhmaṇa”, “I am a śūdra” etc with great conviction, a jīvan mukta says “I am not a brāhmaṇa”, “I am not a śūdra”, “I am not a puruṣa” . . . but I am asaṅga (not attached), I am of the nature of sat cit ānanda, I am self-effulgent, I am the antaryāmī, I am the cid-ākāśa with great conviction and aparokṣa jñāna.

With the aparokṣa jñāna “brahma eva aham asmi”, one is free of the bondage of karmas as a jīvan mukta.